ŞÂM-I GARİBAN: Farsça, garipler akşamı anlamında bir tamlama. Şia'ya göre, Hz. Hüseyin ve arkadaşlarının başına gelen musibetin akşamı (11 Muharrem gecesi), garipler akşamıdır. Birisinin ölüp defnedildiği günün akşamına da, garipler akşamı denir.

   ŞAN: Arapça, şan, şöhret, durum, hal gibi manaları içeren bir kelime. Allah'ın her bir tecellîsi için, ilâhî bir hüküm vardır ki, buna "sân" denir. Bu sebeple varlık konusundaki hükmetme, bu tecellîye ve varlığın her anda değişimine uygun bir tesir iledir. Bu, İlâhî şân'a (veya şe'n) ait bir etkidir ki, varlık üzerine hâkim olan tecellî, değişimi (tağayyur) gerektirir. "O her gün bir şe'ndedir" (Rahman/29) şeklindeki Kur'an ifâdesinin mânâsı da budur. Bir kula Allah tecellî ettiği zaman, bu durum, Allah'a göre şe'n, kula göre hâl'dir.
   Şânına düşeni işle: Allah için kullanılır. Ululuğuna layık olan, bağışlamaktır. Beni bağışla, anlamında bir söz.

   ŞARAB: Arapça, içecek şey, anlamında bir kelime. Aşk ve mahabbet anlamına kullanılır. Coşkun aşk halleri ki, bu durumdaki kişi aşkta sadakat imtihanından geçer. Kemale erenlerin hali budur. Bu kelimeyle ilgili bazı deyimler şunlardır:
   Şaraphane : Melekût âlemi, kâmil arifin iç dünyası.
   Şarab-ı Puhte : Yıllanmış, kıvamını bulmuş şarap. Her türlü kayıttan, sınırlamadan kurtulmuş saf ve mücerred zevk.
   Şarab-ı ham : Çiğ şarap. Dünyevî zevk ile karışık hayat.
   Şarap-ı Tevhîd : Allah'ın zâtında mahvolup, her türlü maddî bağdan kurtulma.
   İki türlü şarap vardır: Biri maddî, dünyevi, alkol ihtiva eden içilmesi haram olan içki, ki bu insanı içince sarhoş eder. Diğer şarap ise, aşk şarabıdır. Allah'ı sevmekten kaynaklanan zevkin sonucu olarak ortaya çıkan bir tür mestlik, melankoli hâli. Sûfîler bu bakımdan, içmeden sarhoş olanlardır, diye tanımlanır. Marifet, içmeden, manâ sarhoşu olmaktadır. Her iki sarhoşta ortak bazı özellikler vardır. Bunlardan biri, her ikisi için dış âlemin bir anlamı yoktur; sarhoşluk, her iki grubu dış dünya ile alakalı bir takım ilgilerden kesmiştir, ikisi arasındaki pek çok farktan bir diğeri de, şudur: Mânâ sarhoşunda, karaciğerden kaynaklandığı söylenen bir tür iç hararet, maddî şarab içende bulunmaz.

   ŞA'RANİYYE: Abdülvahhâb Şa'ranî (ö. 973/1568) tarafından kurulan bir tasavvuf okulu.

   ŞATAH: Arapça, hareket, kıpırdama vs. gibi anlamları olan bir kelime. Konuşmada şatah, konuşurken ölçüyü kaçırmayı ifade eder. Aşırı tecellî ve feyz gelen velîlerden, bir takım şeriata uymaz gibi görünen sözler zuhur eder. Dıştan bakınca, bu sözlerin hiç bir mânâsı yokmuş gibi görülür. Ancak, sûfî'nin ruhanî yükselişte ulaştığı farklı varlık alanı açısından, o sözler ele alınınca, anlaşılmazlık durumu ortadan kalkar. Kanaatimizce, bir insan olan Hallâc'ın "Ene'l-Hak" sözünden önce, kuru bir ağaç kökünün "innî enallah (Ben Allah'ım)" diye (Kasas/30) dile gelip, insan gibi konuşup seslenmesini anlamaya çalışmak gerek. Fussılet/21'de ifade edildiği gibi, Allah her şeyi konuşturmaya kadirdir. Bu konuşturulan insanın elleri olduğu gibi, Kasas/30'da "ben Allah'ım" diye seslenen bir ağacın kökü, ve kendinden geçerek "Ene'l-Hak" diyen Hallâc-ı Mansûr da olabilir. Hallâc'ın ve benzerlerinin bu tür şatahat ifâdeleri, bilinçli söylenmiş değildir; kendilerine egemen olan bir halin sonucu söylemişlerdir. Allah tarafından intak edilmişler yani konuşturulmuşlardır. Vecd halinde bulunan sûfî, şeriata muhatap akıl tavrını aşmış, aklın kurallarının çalışmadığı farklı bir alana geçmiştir. O alanda, olaylar bütün olarak kavranır, o alanda zaman ve mekân olgusu söz konusu değildir, sürekli bir ân vardır, o sırada sadece o ân yaşanmaktadır, akıl alanında bulunan insan, zamanlıdır, mekanlıdır; olayları kesintili olarak, parça parça değerlendirmektedir, faaliyeti, zaman mekan boyutlarından azade değildir. Akıl üstü alanın kuralları ve özelliği, akıl alanında geçerli değildir, işte bir sûfînin şatahatını anlamak, o şatahatın söylendiği akıl ötesi alana geçmek ve o alanın kurallarına göre değerlendirmekle anlaşılabilir. Şeriat akla hitap eder. Sûfî, şatahat ibarelerini söylediği zaman, akılötesi durumu ile şer'î tekliften azade olur, o bu durumu ile şer'î teklife tabî olmayan bir çocuk, aklı bulunmayan bir (tür) deli mesabesindedir. Konuşan o değildir, yaklaştığı Mevlası, sevgili kulunun tutan eli, yürüyen ayağı, gören gözü, duyan kulağı ve konuşan dili olmuştur. Bu dost, artık Mevlası ile görür, onunla işitir, konuşur. "Attığın zaman sen atmadın, fakat Allah attı" (Enfâl/17) âyetindeki incelik de, işte bu hususla yakından alâkalıdır. Mevlâsma kavuştuğu (vuslat) sırada Hallaç, "ene"l-bâtıl" mı demeliydi? diyen bir sûfî liderin yanı sıra, Erzurumlu İbrahim Hakkı "Söyleyen Nasır idi, Mansûr andan tercemân olur" (Nasır: Allah,    Mansûr: Hallâc-ı Mansûr) diyerek, şatahat olayını bir cümlede açıklama irfanını gösterir. Şathiyat ibarelerini ayıklık halinde iken konuşanın küfrü lâzım gelir ve buna şathiyyat denmez, kelime-i küfr denir. Dini, takva ve verâ ölçüleri içinde yaşayan bir kimsede, vecd halinde bu sözler zuhur eder, ayıklık durumunda bu sözleri söylemez, hattâ karşı çıkarsa (Bâyezid-i Bistâmî'de olduğu gibi) tekfir edilmemesi gerekir. Akıl başta iken söylenen ve küfrü gerektiren sözlere "Tammat" veya "Türrehât" (saçma söz) denir.
   Yunus Emre'nin şeriata aykırı olmayan bir şatahat ifadesini şu şiirinde buluruz: Çıktım erik dalına, anda yedim üzümü,
Bostan ıssı kakıyıp der: Ne yersin kozumu.
   Yine bir başka şiirinde Yunus Emre şöyle der:

      İş bu deme erince,
      Üç kez doğdum âneden.
      Nice yavru uçurdum,
      Nice âşiyaneden.

   Satha ait yazılan şiirlere "Şathiyye" adı verilir.

   ŞATIR: Arapça, açıkgöz, hilekar demektir. Çeşitli anlamlarda kullanılmıştır: 1, Nefsi, kendisini batıldan uzaklaştıran, 2. Fütüvvet ehli, ayyâr.

   ŞÂZİLİYYE: Ebu'l-Hasen Takiyyüddin Ali b. Abdullah eş-Şâzilî (593/1196-659/1260) tarafından kurulmuş bir tasavvuf okulu.

   ŞEB: Farsça, gece demektir. Gayb âlemi, ceberut âlemi, yokluk ve karanlıktan ibaret bulunması sebebiyle a'yân-ı sabite, nurlar, insanlık gibi tasavvuf? anlamları vardır. Şeb'le ilgili bazı deyimler şunlardır:
   Şeb-i Miraç : Miraç gecesi, insan ruhunun Allah'a yükselmesi.
   Şeb-i Kadr : Kadir gecesi. Sûfînin tam yok olma durumunda Hakk'ın varlığı ile bakî kalması.
   Şeb-i hicran : Ayrılık gecesi.
   Şeb-i yeldâ : Koyu karanlık gece. Sevâd-ı a'zam yani manevî fakirlik, salikin fenaya    ermesi, aslî yokluğa dönüş.
   Şeb-i bâr: Nurların sonu, bitişi, sevad-ı a'zam. Şebângeh : Geceleyin, hallere hâkim olma.

   ŞEB-ÇERAĞ: Farsça, gece çırası demektir. Bektaşî tekkelerinde on iki köşeli, tas biçimindeki kandile verilen ad. Oniki köşe, oniki imama işarettir.

   ŞEB-HANE: Farsça, gece evi anlamında bir kelime. Garip ve fukaranın, parası olmayanların, ücret ödemeksizin geceyi geçirmeleri için, hayır sahipleri tarafından yaptırılan binalara denir. Bu sosyal dayanışma kurumu, vakıf kayıtlarında "şeb-hâne" şeklinde geçer.